‘Op de lange termijn is de praktijk van solidariteit veel gunstiger voor de soort dan de ontwikkeling van individuen met roofzuchtige neigingen.’ Peter Kropotkin

In tijden van nood schieten bestaande strategieën voor het ondersteunen van gemeenschappen vaak tekort. Continue veranderende noodtoestanden leggen bovendien de overlappende vormen van onderdrukking bloot die supportnetwerken ondermijnen. De huidige gezondheidscrisis en de politieke reacties die erop volgen, maken duidelijk dat het van levensbelang is om snel nieuwe tactieken te ontwikkelen, en tegelijkertijd te anticiperen op aannemelijke, nabije toekomsten en te zoeken naar andere mogelijkheden.

Een wereldwijde pandemie betekent een grootschalige, allesomvattende crisis. Echter, in tegenstelling tot de officiële berichtgeving hier in Nederland en in andere delen van de wereld, discrimineert het virus wel degelijk: en dit is waarom solidariteit van belang is. Er moeten nieuwe instrumenten en middelen worden ingezet, en de aandacht moet allereerst gericht worden op mensen in nood en mensen die niet op fundamentele rechten terug kunnen vallen. Bestaande modellen moeten nauwkeurig onder de loep genomen worden en waar nodig worden bijgesteld, om ze toe te passen daar waar de nood het hoogst is.

Dit is wat we bedoelen met ‘tactische solidariteit’. Aangezien fysiek isolement sociale banden dreigt te verzwakken en een steeds grotere uitdaging vormt voor vertrouwde manieren van organiseren, is het van essentieel belang om niet alleen manieren te vinden om samen te zijn, maar ook om er voor elkaar te zijn. Fysieke afstand vraagt om maatschappelijke solidariteit en alternatieve praktijken van collectieve zorg, ontstaan uit verschillende inspanningen op het gebied van empathie, strategie en verbeelding. Met deze eerste editie van Prospections delen we dan ook een bescheiden aantal bronnen waarin verschillende vormen van tactische solidariteit aan bod komen; met bestaande voorbeelden, hoe die zich momenteel ontwikkelen, en wat voor rol zij in de toekomst zouden kunnen spelen.

Het digitale forum Prospections komt voort uit BAKs gesprekken over hoe we op afstand samen kunnen werken, en om daarbij niet te vervallen in ‘virtue signalling’, zelfpromotie, of het verkeerd interpreteren van de huidige situatie. Met het doel om van nut te kunnen zijn, en de middelen die de instelling reeds heeft opgebouwd in te zetten, vatten we Prospections op als een bescheiden kader om mee te blijven denken met, te leren van, en ondersteuning te bieden aan het werk van kunstenaars, denkers en activisten in onze omgeving. Met het oog op onze meerdere publieken, handlangers en co-conspirators, worden de bijdragen in verschillende taalvormen gepresenteerd – in spreektaal, uitingen van emotie, in theoretische of poëtische vormen. Terwijl de bijdragen in een mengeling van Engels, Nederlands en andere talen verschijnen, wordt er maar weinig vertaald: het origineel heeft voorrang. In elk van de aandachtspunten van het forum proberen we meer dan alleen reactief te zijn. In plaats van ‘onderwerpen’ te bespreken, anticiperen de bijdragen op de volgende stappen, om ons voor te bereiden op het bieden van steun en om adequaat te kunnen reageren, met tactieken geworteld in zowel verbeelding als ervaring, en aangedreven door zowel de huidige noodtoestand als andere urgenties die de toekomst voor ons in petto heeft.

Deze editie van Prospections, met de titel Tactical Solidarities, bevat documentatie, publicaties, nieuwe verslagen en een online live-evenement, die hier samengebracht zijn en waarin suggesties te vinden zijn over hoe we solidariteit in een nieuw licht kunnen beschouwen en in de praktijk kunnen brengen. Zo was in het recente meerdelige programma, Trainings for the Not-Yet (14 september 2019–12 januari 2020) een video te zien van een publieke presentatie door Fran Illich. De video gaat over de manier waarop de kunstenaar alternatieve solidariteitseconomieën toepast als creatieve instrumenten om onder meer onafhankelijke financiële stromen om te leiden, de waarde van commodities bij te stellen en nieuwe digitale coöperaties te vormen. Ook is een interview te lezen waarin het BAK-team met twee belangenorganisaties, Here to Support en Bond Precaire Woonvormen, Utrecht, en met een groep universiteitsstudenten die lokaal actief is, spreekt over verschillende strijd voor bescherming en huisvestingszekerheid voor iedereen. In het interview wordt niet alleen gereflecteerd op de huidige uitdagingen, maar ook op de mogelijkheden die de pandemie met zich meebrengt voor de uitwisseling van vaardigheden.

Een andere, eerdere BAK-samenwerking is Silvia Federici’s bijdrage aan de publicatie Former West: Art and the Contemporary After 1989 (2016), getiteld ‘Feminism and the Politics of the Commons’. In dit artikel stelt Federici een feministische vorm van de commons voor als een theoretische grondslag voor solidariteit, en gaat zij in op de politiek van reproductieve en gefeminiseerde arbeid. Dit is extra relevant in deze tijd, waarin hulpverleners aan populariteit winnen en niet meer als ongeschoolde arbeiders maar juist als essentiële werkers worden gezien. Daarnaast is de BAK-reader New World Academy #5: Stateless Democracy (2015) hier volledig beschikbaar, met een nieuwe inleiding van kunstenaar Jonas Staal. Hij gaat hier in op de Koerdische Vrouwenbeweging in Rojava, evenals doorlopende discussies over solidariteitstactieken van over de hele wereld.

Als laatste bevat deze editie een live online evenement, Practicing Tactical Solidarities, gericht op strategieën voor wederzijdse hulp, coöperatie en methoden ‘om het lokale te radicaliseren’ in de huidige noodtoestand. In dit rondetafelgesprek bespreken vertegenwoordigers van de Afrikaanderwijk Coöperatie, Rotterdam, the Basic Activist Kitchen, Utrecht, Brigate Volontarie per l’emergenza, Milaan, en de coöperatieve bakkerij Homebaked Anfield, Liverpool verschillende manieren om lokale supportnetwerken in stand te houden of in een nieuwe vorm te gieten ten behoeve van een solidariteitspraktijk die past bij de realiteit van pandemie en fysiek isolement. Afhankelijk van wat er nodig is en van de gesprekken die zullen volgen, worden er mogelijk nieuwe bijdragen aan Tactical Solidarities toegevoegd.

Met solidaire groet,
Rachael Rakes, Irene Calabuch Mirón en het team van BAK, basis voor actuele kunst