Bericht van de Raad van Toezicht van BAK: 
Maria Hlavajova neemt afscheid van BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht

Op 30 juni 2025 zal Maria Hlavajova, oprichter van BAK, na 25 jaar haar functie als algemeen directeur neerleggen. Hlavajova laat een enorme intellectuele en artistieke erfenis na die is voortgekomen uit de decennia lange, unieke internationale praktijk van het bijeenbrengen van kunstenaars, wetenschappers en tal van andere sociale actoren. Gezamenlijk hebben zij bijgedragen aan de theoretisch geïnformeerde en politiek gedreven basis van BAK. Toegewijd aan kunst en politieke verbeelding en gedreven door de urgentie van sociale en ecologische rechtvaardigheid heeft BAK onder haar leiding talrijke wereldwijd erkende projecten, publicaties en esthetisch-politieke experimenten in collectief leren gerealiseerd, waaronder Propositions for Non-Fascist Living (2017-2024); Trainings for the Not-Yet (met Jeanne van Heeswijk, 2019-2020); New World Academy (met Jonas Staal, 2013-2016); Former West (2008-2016); Posthuman Glossary (met Rosi Braidotti, 2015-2016); en Future Vocabularies (2014-2017); evenals het Roma Paviljoen, Call the Witness, en het Nederlandse Paviljoen, Citizens and Subjects (met Aernout Mik), op de Biënnales van Venetië in respectievelijk 2011 en 2007.

Met haar nadruk op collectief onderzoek leidde Hlavajova een veelgeprezen onderzoeks- en publicatieprogramma met publicaties als Fragments of Repair (met Kader Attia en Wietske Maas, Jap Sam Books, verschijnt in 2025); Toward the Not-Yet: Art as Public Practice (met Jeanne van Heeswijk en Rachael Rakes, BAK/MIT, 2023); Deserting from the Culture Wars (met Sven Lütticken, BAK/MIT, 2020); Propositions for Non-Fascist Living: Tentative and Urgent (met Wietske Maas, BAK/MIT, 2019); Marion von Osten: Once We Were Artists (met Tom Holert, Valiz, 2017); Former West: Art and the Contemporary After 1989 (met Simon Sheikh, BAK/MIT, 2016); Future Publics: The Rest Can and Should Be Done by the People (met Ranjit Hoskote, Valiz, 2015); en We Roma: A Critical Reader in Contemporary Art (met Daniel Baker, Valiz, 2013).

Hlavajova is een toegewijd docent met de overtuiging dat kunst een vorm is van publieke pedagogie. Vanuit dit startpunt heeft BAK een indrukwekkende reputatie op het gebied van leren opgebouwd, onder meer door ‘leerforums’ die Hlavajova samen met kunstenaars, culturele beoefenaars en instellingen wereldwijd heeft geïnitieerd. Een andere belangrijke vorm was het lesgeven via BAK Public Studies.

Kitty Zijlmans, voorzitter van de Raad van Toezicht: “Maria Hlavajova is een visionair denker en onvermoeibaar pleitbezorger van de rol van kunst in de samenleving. Zij heeft BAK gemaakt tot het internationaal gerenommeerde instituut dat het nu is. Haar theoretisch-academische output is “extraordinary” – een woord dat ik hier bewust gebruik. Maria was de spil waaromheen projecten zich ontwikkelden, altijd in samenwerking, altijd met hoge standaarden, omdat kunst belangrijk is voor het mens zijn. Voor haar immense bijdrage aan het veld werd aan Maria in 2024 een eredoctoraat toegekend door de Universiteit van Göteborg, Zweden. Het was een groot genoegen en zeer inspirerend om met haar samen te werken. Als Raad van Toezicht van BAK zijn wij haar bijzonder erkentelijk en spreken onze grote dankbaarheid uit voor alles wat zij heeft bereikt met en binnen BAK, en ver daarbuiten. We wensen haar het allerbeste in haar leven en verdere carrière.”

Maria Hlavajova: “Nu ik bijna de helft van mijn leven heb gewijd aan de opmerkelijke route die BAK heeft ondernomen - iets wat ik ‘instituting otherwise’ heb genoemd – voel ik me enorm bevoorrecht dat ik omringd ben geweest door de meest inspirerende kunstenaars, denkers en andere sociale actoren. Ik heb van hen de toewijding geleerd om in, met en door kunst wegen te vinden naar wat het uiteindelijk betekent om in een rechtvaardige samenleving te leven. Ik neem dit mee voor de toekomst en zal deze unieke ervaring altijd koesteren. Mijn collega’s staken vaak de draak met mijn veelvuldig gebruik van het woord “extraordinary”. Maar dat was dit werk ook: buitengewoon.

Ik ben voor altijd dankbaar voor deze kans. Ik zal deze basis, die zo cruciaal is in deze donkere politieke tijden, altijd blijven steunen, al helemaal gezien de opkomst van autoritair populisme over de hele wereld. De politieke verbeeldingskracht van kunst is vandaag de dag meer dan ooit nodig en ik weet dat het door het kunstenaars collectief geleide Basecamp for Tactical Imaginaries, onder leiding van Jeanne van Heeswijk, die al lange tijd aan BAK verbonden is, precies dit cruciale werk zal doen.”

Basecamp for Tactical Imaginaries bouwt voort op de erfenis van BAK om te experimenteren met de mogelijkheden van kunst en culturele infrastructuren in het licht van hedendaagse maatschappelijke en politieke uitdagingen. Basecamp confronteert het huidige democratische tekort en bevordert de collectieve praktijk van het leren door radicale verbeelding en belichaming van een meer rechtvaardige toekomst. Ieder is van harte uitgenodigd om deel te nemen aan de bruisende activiteiten die worden georganiseerd door een netwerk van bestaande en nieuwe samenwerkingsverbanden in BAK’s locatie aan de Pauwstraat 13a in Utrecht. Voor meer informatie zie de agenda.